ทำไมค่า pH ถึงสำคัญต่อการปลูกผักไฮโดรโปนิกส์

การปลูกผักไฮโดรโปนิกส์ (Hydroponic) คือการปลูกพืชในน้ำที่ผสมสารละลายธาตุอาหารพืช หรือที่เรียกกันว่า “ปุ๋ยน้ำ” โดยผักที่นิยมนำมาปลูกกันส่วนมากจะเป็นผักกินใบและเป็นพืชระยะสั้นที่เก็บเกี่ยวในระยะเวลาอันรวดเร็ว ยกตัวอย่างเช่น เรดโอ๊ค กรีนโอ๊ค ร็อคเก็ต ฟิลเลย์ กรีนคอส บัตเตอร์เฮด ผักกาดหอม ซึ่งใช้ระยะเวลาในการเก็บเกี่ยวประมาณ 40-60 วันเท่านั้น ส่วนมากจะใช้เป็นวัตถุดิบในการประกอบอาหารในเมนูสลัดผักที่มักจะรับประทานสดๆ นอกจากผักกินใบแล้วยังสามารถปลูกสตอเบอรี่ มะเขือเทศ หัวหอมใหญ่ หัวไชเท้า มันฝรั่ง รวมถึงเมล่อนได้ด้วย แต่อาจต้องพิจารณาที่ขนาดของภาชนะที่ใช้ในการปลูกให้เหมาะสม เพื่อให้พืชได้รับปริมาณสารอาหารให้ครบถ้วนและเติบโตได้ดีด้วย

ปัจจุบันนี้การปลูกผักไฮโดรโปนิกส์เป็นที่นิยมกันมาก เพราะช่วยประหยัดพื้นที่ในการเพาะปลูกรวมถึงการปลูกไม่ใช้ดินจึงไม่ปนเปื้อนสารเคมีต่างๆ ทำให้ได้รับความสนใจเป็นอย่างมากไม่ว่าจะปลูกเพื่อจำหน่ายหรือปลูกเพื่อรับประทานเองแบบสดๆ ถึงแม้ว่าจะสามารถปลูกได้ง่ายแต่สิ่งที่เราควรคำนึงคือการตรวจวัดค่าความเป็นกรด-ด่างของสารละลายธาตุอาหาร เมื่อมีความสนใจในการปลูกมักมีคำถามว่าค่า pH ที่เหมาะสมที่สุดสำหรับพืชแต่ละชนิดควรอยู่ในช่วงใด หรือเพราะเหตุใดจึงควรที่จะรักษาระดับค่า pH ไว้ให้อยู่ในระดับที่คงที่ และคำถามอีกมากมายที่ผู้สนใจปลูกผักไฮโดรโปนิกส์ต้องเรียนรู้

หากค่าน้ำในถังสารละลายมีค่าเป็นกรดสูง ธาตุอาหารของพืชจะละลายน้ำได้ดี พืชดูดไปใช้งานได้ง่ายแต่รากพืชจะถูกกรดกัดกร่อนจนทำให้รากพืชอ่อนแอ ส่งผลให้เชื้อโรคเข้าทำลายได้ง่าย หากค่าน้ำในถังสารละลายมีค่าเป็นด่างสูง จะทำให้ธาตุอาหารพืชตกตะกอนจนพืชไม่สามารถดูดซึมไปใช้งานได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งกลุ่มธาตุเหล็ก ฟอสฟอรัส และแมงกานีส ซึ่งจะส่งผลให้พืชเกิดอาการแคระแกรนและใบมีสีเหลือง

ดังนั้นการปรับค่า pH จะต้องปรับให้อยู่ในช่วงที่เหมาะสมกับพืชแต่ละชนิด โดยปกติค่า pH ที่เหมาะสมจะต้องควบคุมให้อยู่ในช่วง 5.5 – 7.0 แต่ค่าที่ดีที่สุดต่อการละลายของธาตุอาหารจะอยู่ที่ 5.8 – 6.3
สำหรับเทคนิคการปรับค่า pH ของน้ำที่ใช้ปลูกผักไฮโดรโปนิกส์ คือการปรับด้วยกรดไนตริก เนื่องจากกรดไนตริกมีคุณสมบัติสามารถทำให้ค่า pH ลดลงได้และยังช่วยเพิ่มแร่ธาตุอาหารในปุ๋ยอีกด้วย เปรียบเป็นวิตามินซีให้กับพืชผักในแปลงได้เป็นอย่างดี

วิธีการใช้กรดไนตริกปรับค่า pH ในการปลูกผักไฮโดรโปนิกส์

  1. เตรียมกรดไนตริกเข้มข้นและน้ำสะอาดสำหรับเจือจางในสัดส่วนน้ำสะอาด 10 ลิตรต่อกรดไนตริก 1 ลิตร ผสมให้เข้ากัน (ข้อควรระวังในการผสมเพื่อเจือจางให้เทกรดไนตริกเข้มข้นลงในน้ำสะอาดที่เตรียมไว้เท่านั้น ห้ามเทน้ำสะอาดลงในกรดไนตริกโดยเด็ดขาดเพื่อป้องกันการระเบิด)
  2. เตรียมน้ำประปาหรือน้ำบาดาลที่ต้องการจะปรับค่า pH ในขั้นตอนทดลองปรับไว้ประมาณ 20 ลิตร
  3. เริ่มทดลองปรับค่า pH ของน้ำ โดยนำน้ำละลายกรดไนตริกอ้างอิงจากข้อ 1 ตวงให้ได้ 1 มิลลิลิตร ใส่ลงในน้ำประปาหรือน้ำบาดาลที่เตรียมไว้ในข้อ 2 ผสมให้เข้ากัน จากนั้นวัดค่า pH ของน้ำแล้วจดบันทึกค่าไว้
  4. หากอ่านค่า pH แล้วยังไม่ถึง 5 ในการเติมน้ำละลายกรดไนตริกครั้งที่ 2 ลงไปอีก 1 มิลลิลิตร ผสมให้เข้ากัน จดบันทึกค่า pH ของน้ำไว้อีกครั้ง
  5. หากอ่านค่า pH แล้วยังไม่ถึง 5 ให้เติมน้ำละลายกรดไนตริกลงไปอีก 1 มิลลิลิตร จดบันทึกค่า pH ของน้ำไว้ทุกครั้งจนกว่าค่า pH จะได้เท่ากับ 6.5 ตามค่า pH ของผักไฮโดรโปนิกส์อ้างอิง (ขึ้นอยู่กับชนิดของผักที่ปลูก)
  6. สมมติในการปรับค่า pH ของน้ำประปา ปริมาตรน้ำประปา 20 ลิตร ต้องใช้น้ำละลายกรดไนตริกปริมาณ 5 มิลลิลิตร ในการปรับค่าน้ำเพื่อลงแปลงปลูกผักไฮโดรโปนิกส์ สามารถคำนวณปริมาณน้ำละลายกรดไนตริกจากสูตรที่ทดลองนี้ได้เลย

“เครื่องมือที่ใช้วัดค่า pH” มีหลากหลาย เช่น ชุดทดสอบทางเคมีแบบเทียบสี เครื่องมือพร้อมหัววัดที่แสดงผลเป็นตัวเลขดิจิตอล

ชุดทดสอบเคมีแบบเทียบสี (Chemical Test kit) : เมื่อหยดลงในน้ำจะทำให้เกิดการเปลี่ยนสี ซึ่งจะต้องเอามาเปรียบเทียบกับแถบสีอ้างอิงเพื่ออ่านค่า pH ซึ่งเป็นเพียงวิธีอ่านค่าแบบคร่าวๆ เท่านั้นเครื่องวัดค่า pH (pH meter) : เป็นเครื่องมือทางอิเล็กทรอนิกส์ อาศัยหลักการวัดค่าความต่าง

ศักย์ไฟฟ้าที่เกิดขึ้นเทียบกับขั้วอ้างอิง แสดงผลออกมาเป็นตัวเลขดิจิตอลที่บริเวณหน้าจอ สามารถใช้งานง่าย พกพาสะดวก ตัวเครื่องสอบเทียบด้วยสารละลายมาตรฐานเพื่อให้มั่นใจในความถูกต้องของการอ่านค่า

*** สารเคมีที่ใช้ในการลดค่า pH นิยมใช้กรดไนตริก หากยังอยู่ในสภาพกรดเข้มข้นจะเป็นอันตรายอย่างมาก ควรใช้งานด้วยความระมัดระวัง ห้ามเทน้ำลงในกรดโดยตรง ให้เทกรดลงในน้ำแทน ก่อนนำกรดไนตริกมาใช้งานควรเจือจางในน้ำสะอาดก่อนในสัดส่วน 1:10 หรือ 1:20 ค่อยๆ เติมกรดไนตริกเจือจางแล้วลงในถังสารละลายทีละนิด หากน้ำมีค่า pH ต่ำกว่า 4 อาจส่งผลให้รากของผักเกิดความเสียหายได้

**อ้างอิงข้อมูลจาก บริษัท ฮานนา อินสทรูเม้นท์ส (ประเทศไทย) จำกัด**

 

    

สนใจสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่